Afrika kıtasındaki milyonlarca kadının kullandığı cilt beyazlatma ürünleri, kanser başta olmak üzere birçok sağlık problemine yol açarak kamu sağlığı üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyor.
ABD’de 1960’larda başlayan “Black is beautiful” hareketi, kölelikten miras kalan güzellik algılarına meydan okusa da aradan geçen onca yıla rağmen Afrika’da cilt beyazlatma ürünlerinin yaygın kullanımı, bu mücadelenin henüz tamamlanmadığını gösteriyor.
Dünya Sağlık Örgütünün 2023’te yaptığı bir çalışma, kıta nüfusunun yüzde 27’sinin hayat boyu cilt renklerini açan ürünler kullandığına işaret ediyor.
Araştırmaya göre, kıtadaki kadın nüfusunun yüzde 25’i ila yüzde 80’i ise düzenli olarak bu ürünleri kullanıyor.
Ülke bazında Nijerya yüzde 77 ile ilk sırada yer alırken, Kongo Cumhuriyeti’nde bu oran yüzde 66, Senegal’de ise yaklaşık yüzde 50 seviyesinde seyrediyor.
Pazar araştırmalarına göre, cilt beyazlatıcı ürünlerin küresel pazar büyüklüğü bugün itibarıyla 10,7 milyar dolar seviyesinde. Sektörün 2033’te 18,1 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Uzmanlara göre bu ürünler, melanin üretimini baskılayarak cilt rengini açıyor ancak melanin düzeyinin düşmesi cildin güneşin zararlı ışınlarına karşı doğal korumasını zayıflatıyor.
Hidrokinon, yüksek kortikosteroidler ve civa gibi maddelerin kontrolsüz ve uzun süreli kullanımı, cilt kanseri, karaciğer iflası da dahil ciddi sağlık sorunlarına neden olabiliyor.
Senegal’de yerel dil Volofçada “khessal” ismiyle bilinen bu cilt beyazlatma uygulamalarının halk sağlığı üzerindeki etkisini Dermatolog Mame Aminata Ndir anlattı.
“Senegal’de bebekler bile ‘çirkin siyah’ diyerek seviliyor”
Doktor Ndir, Senegal’de yerel dil Volofçada “khessal” ismiyle tanımlanan cilt beyazlatma ürünlerinin kullanımının sadece Afrika’da değil dünyanın çeşitli bölgelerinde de yaygın olduğunu söyledi.
Ndir, bu ürünlerin etkisinin koyu tenlerde daha çabuk görüldüğü bununla birlikte komplikasyonların da aynı derecede daha fazla olduğunu belirtti.
Sosyal medya sayesinde bu ürünlere ulaşımın artık çok daha kolay olduğuna dikkati çeken Ndir, cilt beyazlatıcı krem ve ürünlerin kullanımının giderek arttığını vurguladı.
Ndir, toplumda daha açık tenlinin daha güzel olduğu yönündeki algı nedeniyle kadınların bu tarz ürünlere yöneldiğini ifade ederek “Senegal’de bebekler bile ‘çirkin siyah’ diyerek seviliyor. Düşünün çocukluğunuzdan bu yana siyah ve çirkin kelimelerini hep yan yana duyuyorsunuz. Dolayısıyla bu bireyler daha açık tenli olmaya özeniyor. Bu ifadeleri sıradanlaştırıyoruz. ‘Sen siyahsın o nedenle çirkinsin’ demek açıkça beden utandırmadır ve maalesef toplum olarak bunu çok sık yapıyoruz. Bunun yanı sıra ekranlarda da devamlı daha açık tenli kadınları görüyoruz.” diye konuştu.
Cilt kanserinin siyahiler arasında giderek yaygınlaştığına dair klinik gözlemler bulunduğunun altını çizen Ndir, yetkililerin kamu sağlığı için bu ürünlerin satışı ve kullanımına denetim getirmesi gerektiğini dile getirdi.
Ndir, bu konuda toplumsal farkındalığın yetersiz kaldığına işaret ederek “Kişi bir kez cilt tonunun açıldığını görünce bırakmakta zorlanıyor. Piyasada ürüne erişim çok kolay, sosyal medyada sayısız tavsiye profili var. Cildin de kalp ya da akciğer gibi bir organ olduğu unutuluyor, üstelik cilt vücudun en büyük organı. Aileden başlayarak okullarda cilt sağlığı ve beyazlatma ürünlerinin zararları konusunda mutlaka bilgilendirme yapılmalı.” ifadelerini kullandı.
“Ürünler yüzünden omuzlarım, boynum kollarım yaralarla kaplandı”
Dakar’ın Pikine banliyösünde yaşayan 55 yaşındaki Ndiaye Ndaw, yaklaşık 20 yıl boyunca cilt beyazlatma kremlerini kullandığını ve bedeninde birçok lezyon oluştuğunu anlattı.
Ndaw, gençken etrafındaki tüm kadınların bu tarz ürünlerle ten rengini açtığını belirterek, düğün gibi özel günlerde daha açık tenli olmanın neredeyse bir mecburiyet haline geldiğini söyledi.
O dönem bu ürünlerin olumsuz etkilerinin bilinmediğini kaydeden Ndaw, “Etrafımdaki herkes cilt rengini açıyordu. O zaman bu ürünlerin sağlığa zararlı olabileceği aklımıza bile gelmiyordu. Cilt beyazlatma uyuşturucu bağımlılığı gibi, asla durmak bilmiyorsun. O elde ettiğin rengi korumak için devamlı ürün kullanmak zorundasın.” dedi.
Ndaw, bu ürünleri kullanmayı bıraksa da cildinin asla eski haline dönmediğinin altını çizerek “Cilt beyazlatma ürünleri yüzünden omuzlarım, boynum kollarım yaralarla kaplandı. İstediğim gibi giyinemiyorum. Eskiden ne kadar güzelmişim, bunu kendime neden yaptım diyorum ancak cildimin bir daha eskisi gibi olamayacağını da biliyorum.” diye konuştu.
“Eski fotoğraflarıma bakıp kahroluyorum”
Gençliğinde bir dönem cilt beyazlatma ürünleri kullanan 56 yaşındaki Astou Ndiaye de 30’lu yaşlardayken ailesindeki kadınların en açık ten rengine sahip olmak için birbiriyle yarıştığını dile getirdi.
Ndiaye, “Birbirimizi ilk gördüğümüzde hemen ten rengimiz hakkında yorum yapardık, ya ‘Ne kadar beyazlamışsın harika görünüyorsun’ derdik ya da ‘Ne bu hal kapkarasın’ diye karşımızdakini aşağılardık. Bu ortamda ten renginizi açmaya mecburdunuz aksi halde ciddi bir toplumsal baskıyla karşı karşıya kalıyordunuz.” dedi.
Yıllardır bu ürünleri kullanmamasına rağmen eski ten rengine dönemediğini belirten Ndiaye, “Eski fotoğraflarıma bakıp kahroluyorum. Ten rengim ne kadar koyu ve güzelmiş. Etrafımda benimle yaşıt ancak hiç ürün kullanmamış kadınlara imrenerek bakıyorum. Kimse kendine bu kötülüğü yapmasın.” ifadelerini kullandı.
“Özel günler yaklaşırken satış rekoru kırıyoruz”
Dakar’ın Grand Yoff semtindeki dükkanında birçok cilt beyazlatan ürün satan Cheikh Mbaye ise kadınları bu ürünlerin yan etkileri konusunda uyardığını aktardı.
Çin merkezli TikTok’ta yaklaşık 300 bin abonesine günlük önerilerde bulunan Mbaye, Senegalli kadınların güzellik ve beyazlık uğruna her şeyi göze aldığını söyledi.
Mbaye, ünlüler, sinema yıldızları, dizi oyuncuları arasında neredeyse koyu tenli kimsenin yer almadığını, kadınların da devamlı açık tenli kadınlara özendiğine dikkati çekti.
Kadınların ebeveyn ve eşlerinin baskısıyla da bu ürünleri kullanmaya zorlandıklarının altını çizen Mbaye, “Eşleri daha açık tenli kadınları beğendiği için bu ürünleri alan çok müşterim var. Ten renklerini açmazlarsa kocalarının kendilerini terk edeceği korkusu yaşıyorlar ve devamlı ürün kullanmaya başlıyorlar.” dedi.
Mbaye, “Müşterilere bu kremlerin uzun vadedeki etkilerini anlatmaya çalışsam da kimse dinlemiyor çünkü sosyal medyanın da etkisiyle herkes birbiriyle bir yarış halinde. Özellikle düğün, bayram gibi özel günler yaklaşırken satış rekoru kırıyoruz.” diye konuştu. (AA)
